Yaşlılarda Aşılama Neden Önemlidir?
Yaşlanmayla birlikte vücudumuzda gelişen pek çok değişikliklik kırılganlık gelişimine ve bağışıklık sisteminde zayıflamaya sebep olur. Bu durum, çeşitli enfeksiyonların yaşlılarda daha ağır seyretmesine, hastane ya da yoğun bakım yatışlarına ve daha kolay komplikasyon gelişimine zemin hazırlar.
Özellikle:
- Zatürre (pnömoni), grip (influenza), tetanoz, zona (herpes zoster) ve diğer solunum yolu virüsleri ( RSV, COVID-19 gibi) yaşlılarda sık görülür ve ölümcül olabilir.
- Kronik hastalıkları olan ve kırılganlıkla yaşayan yaşlı bireylerde bu enfeksiyonlar çok daha ciddi sonuçlara yol açabilir (örneğin kronik hastalıklarda kötüleşme, taburculuk sonrası fonksiyonellikte azalma ve bağımlılıkta artış…).
- Aşılar, bu enfeksiyonlardan korunmanın en güvenilir ve etkili yoludur.
Özetle: Aşı, yaşlı bireyler için sadece enfeksiyondan korunma değil, hastaneye yatışı ve ölümü önleyici bir önlemdir.
1. Grip (İnfluenza) Aşısı
- Neden önemli? Grip influenza virüslerinin neden olduğu bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Nezle veya soğuk algınlığından farklı olarak: Hızlı başlar, Yüksek ateş, kas ağrısı, halsizlik, öksürük gibi şikayetlerle seyreder. Özellikle 65 yaş üstü kişilerde, çocuklarda, kronik hastalığı olanlarda ve bağışıklığı zayıf kişilerde çok ciddi hastalıklara (zatürre, yoğun bakım, ölüm) yol açabilir. Grip, yaşlılarda zatürreye dönüşebilir ve hastaneye yatışı gerektirebilir.
- Kimler yaptırmalı? 65 yaş üstü herkesin ek hastalıklarından bağımsız olarak her yıl grip aşısı yaptırması önerilmektedir.
- Ne zaman? Her yıl sonbaharda (Ekim-Kasım gibi).
- Hangi tip aşı? 65 yaş üstünde önerilen Kuadrivalan Aşı (Dörtlü inaktif aşı) grip aşılarıdır.
2. Zatürre (Pnömokok) Aşısı
- Neden önemli? Zatürre, akciğerleri etkileyen ciddi bir enfeksiyondur. Özellikle 65 yaş üstü bireylerde ve kronik hastalığı olanlarda ölümcül olabilir. Bu enfeksiyonun en sık nedenlerinden biri “pnömokok” adlı bakteridir. Pnömokok bakterisi zatürre, menenjit gibi ciddi enfeksiyonlara ve hastane yatışına yol açabilir.
- Kimler yaptırmalı?
- 65 yaş üstü herkes.
- 50 yaşından itibaren kronik hastalığı (KOAH, diyabet, kalp yetmezliği, böbrek hastalığı) olanlar.
- Pnömokok aşısı türleri nelerdir?
- 1- Konjuge Pnömokok Aşıları (PCV)
- Ülkemizde mevcut olan aşıların isimleri: PCV13 (13 valanlı) ve PCV20 (20 valanlı)
- Nasıl etki eder?
Bu aşılar pnömokok bakterisinin farklı alt türlerine (serotiplerine) karşı bağışıklık oluşturur. “Konjuge” ifadesi, bağışıklık sisteminin mikrobu daha iyi tanıyıp kalıcı koruma oluşturabilmesi için özel bir proteinle birleştirildiği anlamına gelir.
- 2- Polisakkarit Pnömokok Aşısı (PPSV23)
- İsmi: PPSV23
- Ne işe yarar?
Bu aşı, daha fazla sayıda (23 farklı) pnömokok türüne karşı koruma sağlar
- 2 çeşit aşı bulunmaktadır.
- Nasıl yapılmalı?
- Daha önce hiç aşı yapılmadıysa: PCV20 aşısı tek doz önerilir. PCV20 şuan için ülkemizde ödeme kapsamında olmadığı için hekim önerisi ile ücretli temin edilip yapılabilir.
- Alternatif olarak: Ülkemizde mevcut olan ve geri ödeme kapsamındaki aşılardan önce PCV13, ardından 1 yıl sonra PPSV23 yapılabilir.
3. Zona (Herpes Zoster) Aşısı
Ağrılı, kabarcıklı döküntüler ve yanma batma hissi ile seyreden döküntülü viral bir hastalıktır. Döküntü geçse bile, bazı kişilerde uzun süren sinir ağrısı (postherpetik nevralji) gelişebilir. Bu ağrı çok şiddetli olup yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Aşı, bu hastalığı ve en korkulan komplikasyonu olan sinir ağrısını büyük oranda önler.
Daha önce zona geçirip geçirmediğinden bağımsız olarak 50 yaş üzeri herkese önerilmektedir.
- Zona aşısı türleri nelerdir?
- Canlı virus içermez, virüsün sadece bağışıklık sistemini uyaran özel bir parçası kullanılır. 2 doz olarak uygulanır. Etki süresi ilk 4 yıl azalmamakta ce 10 yıldan uzun süre etkinliği olduğu bilinmektedir. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler için de uygundur. Geri ödeme kapsamında olmadığından hekim önerisiyle temin edilerek yapılabilir.
- 1- Rekombinant Zona Aşısı
4. Tetanoz Aşısı
Tetanoz, Clostridium tetani adlı bakterinin ürettiği toksin nedeniyle oluşur. Sinir sistemindeki etkileri nedeniyle kaslarda şiddetli kasılmalara, yutma güçlüğüne ve solunum durmasına neden olabilir. En etkili korunma yolu aşıdır. Aşılanmamış yaşlı yetişkinlerde tetanoz kliniğinin daha sık ortaya çıktığı bilinmektedir.
65 yaş üstü bireyler hiç aşılanmadılarsa ya da son aşılarının üzerinden 10 yıldan fazla zaman geçtiyse aşılama şemasına alınmalıdır. Yaşlılara her 10 yılda bir tetanoz ve difteri toksoid aşı rapeli yapılması ve bu rapellerden birinin tetanoz, difteri, asellüler boğmaca (Tdap) olması önerilmektedir.
5. RSV (Respiratuvar Sinsityal Virüs) Aşısı
RSV, özellikle yaşlılar ve küçük çocuklarda ciddi solunum yolu hastalıklarına (bronşiolit, zatürre) neden olabilen bulaşıcı bir virüstür. Ciddi akciğer enfeksiyonları, hastaneye yatış ve hatta ölüme yol açabilir.
60 yaş ve üzeri tüm bireyler, Kronik hastalığı olanlar (KOAH, kalp yetmezliği vb.) ya da bağışıklık sistemi baskılanmış kişilere önerilmektedir.
- RSV aşısı türleri nelerdir?
Güncel olarak yetişkinlerde yaygın kullanımda olan tek tip RSV aşısı, rekombinant protein bazlı aşılardır. Tek doz olarak yapılmaktadır. Henüz ülkemiz de ödeme kapsamında olmayıp RSV enfeksiyonu için riskli gruplarda hekim önerisiyle ücretli temin edilerek aşılama yapılmaktadır.
6. Meningokok (Neisseria meningitidis) Aşısı
Meningokok (Neisseria meningitidis), beyni ve omuriliği saran zarların iltihaplanmasına (menenjit) veya kana yayılarak çok hızlı ilerleyen meningokoksemiye neden olabilen bir bakteridir. Özellikle yaşlı ve kırılgan hastalarda hayatı tehdit edici bir tabloya neden olabilir.
65 yaş ve üzeri bireylerde özellikle hacca gidecek olgularda, bakımevi gibi kalabalık ortamlarda yaşayan kişilerde meningokok aşılaması önerilmektedir. Hac için aşılama önerisi kesin olmakla birlikte umre öncesi de aşı uygulanması uygun olabilir. Hacca gitmeden en az 10 gün önce aşılama yapılması önerilmektedir. 5 yıldan sonra tekrar seyahat edilecekse doz tekrarlanmalıdır. Bu amaçla rutin olarak serogrup ACWY konjuge aşı kullanılmalıdır.
